Publicaties en analyse

Duurzame aanpak van armoede

Itinera

Itinera heeft een uitgebreide analyse gemaakt van de armoede in België, en formuleert een rits aanbevelingen.

Armoede is een enorm probleem, zoals blijkt uit de cijfers: meer dan twee miljoen Belgen lopen het risico op armoede en sociale uitsluiting, en bijna 500.000 mensen worden geconfronteerd met ernstige materiële ontbering. En deze cijfers houden geen rekening met de verarming van het minder rijke deel van de middenklasse als gevolg van de energiecrisis. Wat onthouden we aan het einde van dit onderzoek? Er is een hardnekkige armoede die de staat niet kan indijken en die een verandering van methode vereist, stelt Itinera. Het valt niet te ontkennen dat het overheidsoptreden in zekere mate doeltreffend is in de strijd tegen armoede. Zonder herverdeling via belastingen en overdrachten zou het aantal armen minstens twee keer zo hoog zijn. Overheidsingrijpen tijdens de Covid-crisis, en nu met de energiecrisis, heeft geholpen de schade te beperken. Maar het is ook duidelijk dat een deel van de bevolking gevangen zit in een vicieuze cirkel waarin de moeilijkheden zich opstapelen en elkaar versterken. Die val is zo krachtig dat hij van generatie op generatie kan worden overgedragen. Het optreden van de staat en dat van de civiele maatschappij moeten samen worden beschouwd. De twee zijn nu met elkaar verweven, waarbij verenigingen vaak optreden als onderaannemers van de staat, aldus nog Itinera.

Ten eerste is er een gebrek aan coördinatie bij de vaststelling van de prioritaire behoeften, de te verstrekken antwoorden en de middelen en bevoegdheden die nodig zijn om in deze prioritaire behoeften te voorzien. De verbintenissen van de overheidsactoren en die uit het middenveld zijn versnipperd, afhankelijk van de gevoeligheden en voorkeuren van de een of de ander, van de waan van de dag. Inspanningen zijn soms gericht op kwesties die niet dringend of belangrijk zijn, en omgekeerd is er te weinig aandacht om de grote problemen aan te pakken. Er is bijvoorbeeld geen systematische en goed doordachte actie om isolement of geestelijke gezondheidsproblemen (met name onder jongeren) op grote schaal te bestrijden, constateert de think thank.

We zien echter dat er ook effectieve en efficiënte acties bestaan. Naast de overdrachten die als vangnet fungeren, stellen sommige projecten mensen in staat daadwerkelijk te ontsnappen aan de armoede of de onzekerheid waarmee ze kampen. De actie “Housing First” is een goed voorbeeld, waarbij daklozen huisvesting krijgen alvorens ze de nodige steun voor hun ontwikkeling ontvangen. Dat is ook het geval met Duo for a Job, dat allochtonen onder de 25 jaar laat bijstaan door vrijwilligers boven de 50 jaar als mentor voor de toegang tot werk. Deze acties met impact brengen een opwaartse spiraal op gang. Om van een vicieuze cirkel over te gaan naar een positieve, moeten drie hefbomen voor interventie worden geactiveerd, besluit Itinera - personalisering, mutualisering en vroegtijdige actie -rond één centrale as - de doelstelling van impact. Het actieplan geeft samenhang aan alle concrete prioriteiten en aanbevelingen die in het derde deel van het werkstuk worden aangegeven.

Het rapport bevat ook cijfermateriaal met betrekking tot het Brussels Gewest (en de andere gewesten). Het armoederisico is in Wallonië (20%) dubbel zo groot en in Brussel (30%) driemaal groter dan in Vlaanderen (10%). In de enquête SILC 2020 (inkomsten van 2019) vroeg Statbel 7.000 Belgische huishoudens (vóór de COVID-crisis) naar hun schuldenlast en levensstandaard. Uit die enquête blijkt dat 60% van de Belgen in staat was om tijdens een typische maand te sparen. In Vlaanderen kon 68% van de inwoners sparen. Dat cijfer daalt tot 50% in Brussel en tot 46% in Wallonië. 57,6% en 55,6% van de inwoners van respectievelijk Brussel en Wallonië kan niet langer dan drie maanden van zijn spaargeld leven. In Vlaanderen blijft dat percentage beperkt tot 28,6%. Het percentage schooluitval verschilt ook van gewest tot gewest: 7% in Vlaanderen, 12,9% in Wallonië en 14,4% in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Lees hier het volledige rapport